Pijn komt hard binnen in gevoelig brein

Voor medisch onverklaarbare lichamelijke klachten, zoals chronische vermoeidheid of gewrichtspijn, is misschien toch een oorzaak te vinden. Gezondheidspsychologe Tamara Lacourt denkt dat signalen van het afweersysteem overdreven hard het brein binnenkomen.

Waarom keek u naar het afweersysteem?

„Als je ziek bent, wordt je immuunsysteem actief. Er worden stoffen aangemaakt die het brein op de hoogte stellen van wat er in het lichaam gebeurt. In reactie daarop verandert je gedrag en stemming: je voelt je vermoeid, somber, lusteloos en als je je teen stoot doet dat veel meer pijn dan normaal. Dat lijkt erg op SOLK: somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten. Daarom dachten we: zou die immuun-brein-communicatie daarbij niet de verklarende factor zijn?”

Wat is er dan anders bij mensen met SOLK?

„We hebben de huisartsgegevens van de afgelopen tien jaar bekeken van mensen met SOLK. Ze blijken vaker infecties te hebben gehad dan mensen in een controlegroep, variërend van een hevige verkoudheid tot blindedarmontsteking.”

„Daarnaast wordt er bijna altijd een relatie gevonden tussen SOLK en negatieve affectiviteit. Mensen met die psychologische trek interpreteren alledaagse gebeurtenissen in het leven eerder negatief, en raken er ook eerder gestresst van.”

Voelen negatief ingestelde mensen meer pijn na een vaccinatie?

„Klopt. We hebben gezonde proefpersonen onderworpen aan een pijntest. Daarbij oefenden we druk uit op de nagel van de duim, en voerden die langzaam op. Ze moesten ‘stop’ zeggen wanneer het voor het eerst onprettig werd.

„Na die pijntest gaven we hen een vaccinatie tegen tyfus. Zes uur daarna bekeken we weer de pijngrens. De reactie van het afweersysteem op de inenting is dan op zijn hoogst. De negatief ingestelde deelnemers waren gevoeliger geworden voor pijn na de vaccinatie.”

Wat kun je aan een overgevoelig brein doen?

„Sommige patiënten met SOLK hebben baat bij een therapie die helpt de dingen wat positiever te interpreteren. Er zijn ook medicijnen die het brein wat minder gevoelig maken voor de signalen van het immuunsysteem, bijvoorbeeld het antibioticum minocycline. Maar je kunt niet zomaar iedereen antibiotica geven.”

Zit het nu tussen de oren of niet?

„Tussen de oren zitten hersenen. Mogelijk zit het bij een groot deel van de mensen met SOLK inderdaad daar.”

Tamara Lacourt verdedigt haar proefschrift op 18 oktober 2013 om 12.45 uur aan de Universiteit Utrecht.

Verschenen in NRC Handelsblad en nrc.next op 14 oktober 2013